Om lang in de rij staan te voorkomen op Zanderij airport, spoeden ervaren reizigers zich naar de uitgang van het vliegtuig, las ik ( na aankomst) in de Surinamegids van Tessa Leuwsha. Het duurt inderdaad even, de KLM vloog met een groot vliegtuig, bomvol passagiers voor Paramaribo. Zestigplussers mogen in de rij waar diplomaten en V.I.P’s staan. Helaas kun je daar niet mee smokkelen.
Leuk om Frans weer te zien! Onze eerste tocht van Zanderij ( eigenlijk heet het nu het Johan Adolf Pengel vliegveld, maar dat zegt geen hond) naar Domburg in een door Frans gehuurde oude Japanner, is een oefening in opletten. Het is donker. Er zijn geen trottoirs, veel kuilen in de weg en straatverlichting is er nauwelijks. Mensen lopen aan de rand van de weg en zijn door hun donkere huidskleur voor ons niet goed zichtbaar. Een aantal malen schrik ik me het leplazarus als er plotseling een mens of een hond vlak voor de koplampen opduikt.

Aanvankelijk is het voor mij bijzonder in Suriname in het Nederlands aangesproken te worden. Waarschijnlijk door het 'ergens anders zijn’ heb ik de eerste dagen steeds de neiging om Engels te gaan praten.


De Gemini ligt in de Surinamerivier aan een mooring. Op de ene oever is er het pleintje van Domburg en het Domburg Harbour Resort, aan de andere kant de jungle. 's Nachts hoor je ver weg (de Surinamerivier is erg breed) brulapen tekeer gaan.

Door de viering van 1 mei heeft Frans nog niet in kunnen klaren. Dat gaan we doen tesamen met drie Brazilianen die dat ook nog moeten. Het vergt bijna een hele dag, doordat de instanties in verschillende delen van de stad gesitueerd zijn. Eerst naar de vreemdelingenpolitie aan het ene eind van de stad, dan naar Immigration in het centrum. Fijn dat we een auto hebben. Bij Immigration vertelt de dienstdoende dame dat we bij de miltaire politie langs moeten voor de stempels op de toeristenkaart. Daar wachten we een tijdje, waarna een militair ons vertelt dat we daar helemaal niet moeten zijn, maar bij de vreemdelingenpolitie. Het schijnt dat de betreffende mevrouw dit vaker doet en als je een grote mond hebt, stempelt ze zomaar “ongewenst” in je paspoort, horen we later. Dat het allemaal zo lang duurt is mede het gevolg van het veelvuldig in de file staan in de stad.

De eerste indrukken van Paramaribo. Veel houten huizen, hoogbouw is er niet. Al die koloniale huizen zijn prachtig, ware het niet dat velen wel een verfje kunnen gebruiken. Het is er druk met verkeer, maar als we op zondag gaan sightseeen, is het er opmerkelijk rustig.


Fort Zeelandia kan je natuurlijk niet overslaan als je in Paramaribo bent. We doen mee aan een rondleiding. De gids, een historicus, heeft net een dissertatie over Suriname en de slavernij afgerond. Het thema slavernij komt dan ook veelvuldig aan de orde en wat je hoort maakt je bepaald niet trots op je voorvaderen. Fort Zeelandia is een gebouwencomplex met een rijke historie, het deed dienst als (weinig effectief) verdedigingsfort, als gevangenis en militair hoofdkwartier. Nu is het een museum. De decembermoorden zijn er in 1982 gepleegd.

Er hangt een plaquette met de namen van de slachtoffers. De zaken worden er bij hun naam genoemd, wat gezien het feit dat de zittende president als (hoofd)dader gezien wordt wel enige verwondering wekt. Uiteraard worden daar vragen over gesteld, waarbij we allebei de indruk kregen dat de gids er ongemakkelijk over is. Hij zet uiteen dat die moorden gezien moeten worden in het licht van de angst destijds voor overname door de Amerikanen ( zoals een jaar later in Grenada plaatsvond). De slachtoffers werden gezien als handlangers van de CIA…. Het zijn, naar zijn zeggen, vooral jonge kiezers, die deze episode niet bewust hebben meegemaakt, die laatst op Desi Bouterse als president gestemd hebben in de hoop dat hij een ommekeer in Suriname teweeg zou kunnen brengen. Inmiddels is gebleken dat Bouterse veel zijn beloften, zoals meer werkgelegenheid, niet waar heeft kunnen maken. Veel van de studenten van de gids schijnen bij discussies over hun president te zeggen dat het in Nederland ook allemaal niet zo geweldig is met de bankaffaires e.d. en dat het hypocriet is dat Nederland zich zo kritisch opstelt. Volgend jaar zijn er weer verkiezingen.
Slavernij is ook de volgende dag een thema, als we over de grote Wijdenboschbrug het Commewijnegebied inrijden. We brengen eerst een bezoek aan Fort Nieuw Amsterdam, waar Frans zich alsmaar afvraagt waar het fort toch is. Dat is er niet meer. Het is een openluchtmuseum met wat er nog van het fort over is, zoals de dijken, kruithuizen en de vele kanonnen. Het fort werd ooit gebouwd op een strategische plek (waar de Commewijne en de Surinamerivier samenkomen), omdat Fort Zeelandia onvoldoende bescherming bleek te kunnen bieden. In het eerste kruithuis is een expositie over de rol van de Surinamers in de tweede wereldoorlog. Ook daar een verhaal van misbruik en verbroken beloften.


In het tweede kruithuis, waar het snikheet is, is een expositie over de slavernij, gemaakt door de dochter van de in Nederland bekende Prem. Iets wat ik niet wist over slavernij was dat als slaven meegingen naar het moederland van hun ‘meesters’ en dat langer duurde dan een half jaar ze vrij waren. Vroeg me af waar ze dan bleven. De gevangenis van het fort wordt nu eveneens als expositieruimte gebruikt door verschillende moderne kunstenaars. Het ontwerp van de gevangenis doet erg Nederlands aan. Mensen werden hier in groepsverblijven onder zeer deplorabele omstandigheden vastgehouden. Met 15 gedetineerden in een ruimte van plm. 2,5 bij 3 meter en dat met deze temperaturen. Afschuwelijk! De sfeer in dit gebied en de stichtelijke namen van sommige plantages die we die dag bezoeken (Moed en Kommer, Zorg en Hoop, Rust en Werk) doen me soms denken aan Veenhuizen in Drenthe. Duidelijk vanuit een bepaalde tijdgeest. Mensen moeten destijds hebben gedacht dat ze iets goed deden. We rijden dan naar Mariënburg waar we met een korjaal ferry de Commewijne rivier oversteken naar Frederiksdorp.

De gebouwen van deze plantage zijn fraai gerestaureerd door een Nederlandse Surinamer, die daar zijn levenswerk van lijkt te hebben gemaakt. Ook de percelen, die met veel slootjes worden geïrrigeerd, liggen er verzorgd bij. Je kunt in Frederiksdorp overnachten. Wij hebben er heerlijk geluncht (Saoto soep). Langs een belendende plantage “Johan en Margaretha” zijn we langs de rivier naar het noorden gelopen en daar weer met een korjaal terug naar de auto gegaan. Omdat we samen met een Surinaamse familie de korjaal afhuurden, hoefden we nu maar een kwart van de heenreis te betalen (5 Srd).

We hadden ons voorgenomen om een tocht dieper het binnenland in te laten regelen door de gids Kitty, die ons door Nettie van het Domburg Harbour Resort was aangeraden.(Oerwoudtours, kittyverheul@gmail.com tel (0)7535716) Een telefoontje maakt duidelijk dat zij geen tijd heeft. Haar advies is om zelf te gaan, we hebben, dankzij de onvolprezen Rishi immers een auto tot onze beschikking. Gewoon naar Atjoni rijden, daar houdt de weg op en dan naar Blankie of Doroe vragen, die jullie in zijn korjaal zal meenemen naar een dorp in het binnenland. Gaan we doen, maar eerst naar de Brownsberg, een natuurreservaat (onder beheer van STINASU). Het is een toeristische must in Suriname en een veelgebruikte bestemming om Surinaamse stadskinderen enige natuureducatie bij te brengen. De Brownsberg en natuurreservaat liggen aan het Brokopondomeer, een stuwmeer dat 40 jaar geleden aangelegd is. Dertig dorpen werden onder water gezet en 5000 mensen moesten gedwongen verhuizen naar transmigratiedorpen, waar ze zich, als voormalig bosbewoners maar moeilijk thuis konden voelen. Het was de bedoeling dat het stuwmeer genoeg energie zou kunnen leveren om de toen florerende aluminiumindustrie van electriciteit te kunnen voorzien. Dat is niet gelukt. De krachtcentrale leverde te weinig energie. Later was het niet meer nodig, omdat de vraag naar aluminium inzakte. Ergens bij Browsweg moeten we een pad omhoog zien te vinden, om uit te komen bij een lodge in het natuurpark. Dat heeft enige voeten in de aarde, omdat in Suriname niet zo veel aan bewegwijzering gedaan wordt.


Uiteindelijk wordt ons de weg gewezen door een paar Braziliaanse goudzoekers, die door met ons mee te rijden zichzelf een lange wandeling bergopwaarts besparen. De weg is rood, vol kuilen en hobbels. Het wordt een beetje spannend want we willen voor donker binnen zijn en dat gaat snel in de tropen. Het lukt net.




De lodge bestaat uit een aantal huisjes bovenop de berg met prachtig uitzicht over het Brokopondomeer en de omringende jungle. Je ziet de bomen, ook na 40 jaar, nog boven het wateroppervlak uitsteken. Tropisch hardhout. De geluiden van de jungle nemen toe als het donker wordt. We horen weer brulapen, maar het zijn op sommige plaatsen de brulkikkers die de boventoon voeren. Ongelofelijk wat zo’n klein lijfje aan kabaal kan produceren. De lodge heeft een restaurant. Wij zijn de enige gasten. Zonder dat we er om vragen zien we ineens het Nederlandse achtuurjournaal. En waar elders kun je sjoelen in de jungle.


De volgende morgen, na eerst nog een bushwalk te hebben gedaan, vertrekken we naar Atjoni langs de enige weg die daar is. Blankie blijkt al vertrokken. De baas van de warung waar we nasi eten, regelt een andere korjaal voor ons.





Een tocht van meer dan twee uur stroomopwaarts over de Surinamerivier volgt. Ik kijk m’n ogen uit. De natuur is prachtig en onderweg zien we dorpen met plekken aan de rivier waar vrouwen de was doen, kinderen zwemmen en waar de korjalen aanleggen om alle in de stad aangekochte goederen af te leveren.

De stuurman van de boot moet de rivier wel heel goed kennen, regelmatig zijn er stroomversnellingen die veel behendigheid vragen om zo’n met mensen en dingen volgeladen boot veilig doorheen te loodsen. Onze bestemming is het dorp Pikin Slee, waar we een onderkomen gehuurd hebben. Pikin Slee is een dorp waar veel kunstenaars wonen en waar een museum is over de leefwijze van de marrons, de afstammelingen van gevluchtte slaven. Het woord ‘bosneger’ wordt niet meer gebruikt, officieel. Helaas is het museum al gesloten, omdat we laat zijn aangekomen. In het dorp zijn veel houten sculpturen te zien. Verder woont er een groep rastafari’s; met één van hen maken we gelijk kennis.





Als we een paar kinderen de weg naar het museum vragen, we willen toch een kijkje nemen, leidden ze ons er heen, dwars door het dorp, wat bestaat uit hutten, kleine huisjes en een sportveld. We zien het dorpsleven van heel dichtbij en ik voel me een beetje een indringer. Opvallend is dat als de kinderen ons terugbrengen ze precies lijken te weten waar ze moeten stoppen. De zone waar de hutten voor de toeristen zijn is duidelijk verboden terrein. Hoewel we toch daar later door een aan zijn linkerarm zichtbaar gehandicapte man worden benaderd met de vraag:” Wat gaan jullie voor mij achterlaten?” Wat we een origineel bedelverzoek vonden.

Na sundowners bij de hut, uitkijkend over de rivier (ongelooflijk dat met bijna pikkedonker je nog korjalen voorbij ziet sjezen) werden we geroepen voor het diner dat geserveerd werd in het woonhuis. Samen met vier Nederlanders die met een gids op een meerweekse reis door Suriname waren en ook een aantal hutjes hadden gehuurd, hebben we lekker gegeten. De nacht onder de klamboe was wat onwennig, maar goed te doen. Na de verhalen van de gids over slangen en schorpioenen, controleerden we goed onze schoenen voor we ze weer aantrokken. Blankie was ‘s morgens eerder klaar om te vertrekken dan was voorzien, dus het ontbijt hebben we deels in plastic zakken mee moeten nemen.


De tocht stroomafwaarts ging twee keer zo snel en we hadden nu een beter uitzicht, hoewel naar voren kijkend het deels door een kolossale Surinamer werd ontnomen.
In Atjoni hebben we bij dezelfde warung nog wat gegeten voor we terugtocht aanvaarden. Het plan was de stuwdam van Brokopondo te gaan bekijken. Maar nadat de auto na een diepe kuil een verontrustend geluid gaf, hebben we hier van afgezien. Bij een benzinepomp werd door een behulpzame monteur meegekeken en bleek het water dat Frans op de grond zag lopen van de airco was en niet van het koelsysteem.... Het geluid kwam volgens hem van een loszittende poelie. Later bij Richi bleek het aanloopgeluid het signaal dat de remschoenen moesten worden vernieuwd. We konden er gerust nog een dag mee naar Paramaribo om uit te klaren, boodschappen te doen voor de tocht naar Tobago en nog wat in de stad rond te kijken.